Η ανικανότητα της ελληνικής πολίτικης σκηνής έχει μακρά παράδοση χαρακτηριστική περίπτωση η νήσος Σάσωνος ένα ελληνικό νησί που παραχωρήθηκε στην Αλβανία

«Επιτρέπεται εις την κυβέρνησιν η εις την Αλβανικήν Επικράτειαν παραχώρησις της νησίδος Σάσωνος, ανηκούσης τω Ελληνικώ βασιλείω…»

Με τη συνθήκη της 17/29 Μάρτη 1864 μεταξύ της Ελλάδος αφ ενός και Αγγλίας, Γαλλία, Ρωσίας αφ ετέρου, τα Ιόνια Νησιά ενώνονταν με το βασίλειο της Ελλάδας και το 1ο άρθρο της συνθήκης ανέφερε:

«Η Αυτής Μεγαλειότης η Βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας επιθυμούσα να πραγματοποιήση την ευχήν, ην η βουλή της Ηνωμένης Πολιτείας των Ιονίων Νήσων εξέφρασεν υπέρ της μετά της Ελλάδος ενώσεώς των, συνήνεσεν, υπό τους παρακάτω διαλαμβανομένους όρους, να παραιτήση την προστασίαν των Νήσων της Κερκύρας, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου, Λευκάδος, Ιθάκης, Κυθήρων και Παξών μετά των προσαρτημάτων αυτών, αίτινες δια της εν Παρισίοις τη 24 Οκτωβρίου 5 Νοεμβρίου 1815 υπογραφείσης Συνθήκης … ».


Στην έκφραση «μετά των προσαρτημάτων αυτών» περιλαμβάνονταν χωρίς άλλες διευκρινίσεις μια σειρά μικρών νησιών όπως Οθωνοί, Ερίκουσα, Μαθράκι, Εχινάδες και η (άγνωστη στους περισσότερους) νησίδα Σάσων η οποία βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο στην είσοδο του κόλπου του Αυλώνα.

 Πετρώδες και ακατοίκητο νησί
Η Σάσων (Σαζένο για τους Ιταλούς και Σαζάνι για τους Αλβανούς) είναι πετρώδες νησί με έκταση περίπου 5 τετραγωνικά χιλιόμετρα το οποίο ιστορικά και γεωγραφικά ανήκει στο συγκρότημα των Ιονίων Νήσων.

Συνοπτικά, η νεότερη ιστορία της έχει ως εξής:
  • 1696: Υπό βενετική κυριαρχία
  • 1797: Με τη συνθήκη του Καμποφόρμιο περιέρχεται στους Γάλλους όπως όλα τα Ιόνια.
  • 1800: Υπάγεται στην «Επτάνησο Πολιτεία».
  • 1802: Ξανά υπό τους Γάλλους, και
  • 1815: Υπάγεται στο Ιόνιο κράτος.
Σε όλες τις συνθήκες και τα διπλωματικά έγγραφα αναφέρονται ονομαστικά τα μεγάλα νησιά ενώ δεν γίνεται σαφής αναφορά της Σάσωνος, και των άλλων μικρών νησιών. Χρησιμοποιούνται οι διατυπώσεις: «μετα των εξαρτημάτων αυτών», και «.. ως και άπασαι αι νήσοι, μεγάλαι και μικραί, κατηκημένοι ή άοικοι, αι κείμεναι απέναντι των παραλίων της Πελοποννήσου και της Αλβανίας».

Στο Σύνταγμα του 1817, το άρθρο 1 αναφέρει «Το Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων σύγκειται εκ της Κερκύρας, της Κεφαλληνίας, της Ζακύνθου, της Λευκάδος, της Ιθάκης, των Κυθήρων, των Παξών και εκ των άλλων νησιδίων των παρά τας ακτάς της Αλβανίας και της Πελοποννήσου κειμένων, άτινα πρότερον υπέκειντο εν τη εξουσία των Ενετών».

Λόγο της ερημικότητάς της και του άγονο εδάφους της οι Άγγλοι αδιαφόρησαν για την φρούρησή της και σύντομα την κατέλαβαν οι Οθωμανοί.

Μετά το 1864
Μετά την Ένωση η ελληνική κυβέρνηση δεν παράλαβε τη Σάσωνα, όπως δικαιούταν, και η νησίδα παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία. Μόλις στις 8 Νοέμβρη 1912, ενώ ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη, άγημα του πολεμικού «Πηνειός» κατέλαβε το νησί και ύψωσε την ελληνική σημαία.

Σύντομα όμως, υπό την πίεση του (διαχρονικά παρόντα) ξένου παράγοντα η κυβέρνηση Βενιζέλου, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις, ψήφισε το νόμο 272/9-5-1914 με τον οποίο η Σάσωνα παραχωρούταν στην Αλβανία. Στις 2 Ιούλη οι Έλληνες αποχωρούσαν από τη Σάσωνα και λίγες μέρες αργότερα οι βοσκοί που ζούσαν εκεί σφαγιάζονταν από τους Αλβανούς.
«ΦΕΚ 151,7/6/1914 ν.272 περί παραχωρήσεως της νησίδας Σάσωνος εις την Αλβανίαν...
Νόμος 272
Κωνσταντίνος βασιλεύς των Ελλήνων
Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής, αποφασίσαμεν και διατάσσομεν.
Άρθρον 1.
Επιτρέπεται εις την Κυβέρνησιν εις την Αλβανικήν επικράτειαν παραχώρησις της νησίδος Σάσωνος, ανηκούσης τω Ελληνικώ Βασιλείω δυνάμει του 2ου άρθρου της παραχωρήσεως των Ιονίων νήσων, συνθήκης του Λονδίνου της 17/29 Μαρτίου 1864.
Άρθρον 2.
Η ισχύς του παρόντος νόμου άρχεται από της εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύσεως αυτού.
Ο παρών νόμος υπό της Βουλής ψηφισθείς και παρ' Ημών σήμερον κυρωθείς δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.
Εν Αθήναις τη 5 Ιουνίου 1914
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β.
Το υπουργικός Συμβούλιον
Ο Πρόεδρος
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Τα μέλη
Γ. Στρέϊτ, Κ.Δ. Ρακτιβάν, Εμμ. Ρέπουλης, Ι.Δ. Τσιριμώκος, Αλ. Ν. Διομήδης, Ανδρ. Μιχαλακόπουλος, Κ. Δεμερτζής.
Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς
Εν Αθήναις τη 6 Ιουνίου 1914.
Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός
Κ.Δ. Ρακτιβάν»
Για ποιο λόγο λέτε ο Μπερίσα να βγαίνει σήμερα και με περίσιο θράσος να λέει ότι τα σύνορα της Αλβανίας φτάνουν στην Πρέβεζα; Από πού αντλεί αυτό το θράσος; Από την ίδια την ιστορία της χώρας! Όταν βλέπει ότι η ελληνική Βουλή έχει φτάσει στο σημείο με την ψήφο της και με τις υπογραφές του Κυβερνήτη της χώρας, καθώς και του τότε Βασιλιά να υπογράφει την παραχώρηση ελληνικής γης χωρίς να υπερασπιστεί την Πατρίδα, τότε λέει αυτά που λέει και πιστεύει ότι μπορεί να επεκτείνει την Αλβανία μέχρι την Πρέβεζα, εντελώς αναίμακτα!


Στα 1915 το νησί αποδόθηκε στην Ιταλία η οποία το 1939 το μετέτρεψε σε ναυτική βάση. Το Φλεβάρη του 1947, με τη Συνθήκη του Παρισιού, η Σάσων αποδόθηκε στην Αλβανία και πάλι και τον έλεγχο έχει το αλβανικό ναυτικό, ενώ για αρκετά χρόνια αποτέλεσε βάση σοβιετικών υποβρυχίων.

Από το 1998 τον έλεγχο του νησιού έχουν οι Ιταλοί, έναντι οικονομικού τιμήματος 57 δις δραχμών (τότε), με σκοπό την εγκατάσταση στρατιωτικής δύναμης και τον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης μέσω της Αδριατικής.

 Δυτικά της Σάσωνος
Λίγα μίλια δυτικά της Σασωνος, σε μεγάλο βάθος αναπαύεται το ελληνικό υποβρύχιο «Πρωτέας». Στις 29 Δεκέμβρη 1941 το υποβρύχιο αυτό εκτελούσε επιθετική περιπολία στο βόρειο Ιόνιο όταν εντόπισε ιταλική νηοπομπή. Επιτέθηκε με τορπίλες βυθίζοντας ένα μεγάλο μεταγωγικό αλλά λόγω τεχνικού προβλήματος έχασε βάθος, εμβολίστηκε από ιταλικό τορπιλοβόλο και χάθηκε αύτανδρο.

 


Η αφίσα από την παράσταση της «Πριγκίπισσας της Σάσωνος» στοΠαλιό Φάληρο στις 13 Αυγούστου 1915. ‘Ηδη η Σασων αποτελούσε αλβανικό έδαφος.

Μια παράξενη ιστορία
Ενδεικτική της στρατηγικής σημασίας της Σάσωνος είναι άρθρο του Πέτρου Κασιμάτη στον «Ελεύθερο Τύπο» το οποίο έχει αναπαραχθεί σε πολλά σημεία του διαδίκτυου. Ανάφερεται σε μια επιχείρηση η οποία σχεδιάστηκε, ποτέ δεν έγινε και εμείς ίσως δεν μάθουμε ποτέ αν πραγματικά σχεδιάστηκε. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό:

Στις 3 Δεκεμβρίου 1961 επέρχεται ρήξη των σχέσεων Σοβιετικής Ένωσης και Αλβανίας, διακόπτονται οι μεταξύ τους διπλωματικές σχέσεις και η Αλβανία αποχωρεί από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Τα Τίρανα απελαύνουν αστραπιαία όλους τους σοβιετικούς συμβούλους, προχωρούν σε επιστράτευση εφέδρων και κλείνουν τη ναυτική βάση της Σάσωνος, κατάσχοντας μάλιστα όλο το σοβιετικό στρατιωτικό υλικό που υπήρχε εκεί.

Η εξέλιξη αυτή κινητοποιεί την ελληνική πλευρά που αναγνωρίζει τη γεωστρατηγική σημασία της νήσου. Το 1962 οργανώνεται επιχείρηση ανακατάληψης της νήσου Σάσων με το κωδικό όνομα «Αντιπάτρεια» για την οποία συνεργάζονται:η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών και οι Ειδικές Δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού. Αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης είναι η ανακατάληψη της νήσου Σάσωνος, αν και αναφορές ήθελαν να αποτελεί προπομπό για την αναίμακτη ανακατάληψη της Βορείου Ηπείρου. Ο Κ. Γίγας, στέλεχος των ελληνικών υπηρεσιών πληροφοριών, πραγματοποιεί δεκάδες αποστολές στην ευρύτερη ζώνη μεταξύ Σάσωνος και περιοχών της Β. Ηπείρου. Στην προετοιμασία της επιχείρησης, που κρατήθηκε μυστική από την τότε πολιτική ηγεσία, καθοριστικό ρόλο παίζουν ο διοικητής των ΛΟΚ Αντιστράτηγος Κ. Κόλλιας, ο αρχηγός της ΚΥΠ Αλ. Νάτσινας, ο Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Κων. Δόβας αλλά και ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ – τότε μητροπολίτης Ιωαννίνων που ανέλαβε το συντονισμό των Βορειοηπειρωτών και των Ελλαδιτών εθελοντών. Σε κρίσιμο σημείο, το όλο θέμα “διαρρέει” με αποτέλεσμα τη ματαίωση της επιχείρησης.

Η «Πριγκίπισσα της Σάσωνος»
Πέρα όμως από την στρατηγική σημασία της Σάσωνος, το νησί έχει σημασία και για τη μουσική μας ιστορία. Στις 16 Γενάρη 1915, ενώ ήδη έχει … φύγει από την ελληνική επικράτεια, και πιθανότατα υπό την επίδραση του γεγονότος, ανεβαίνει στο Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας από το Γ’ Ελληνικό Μελόδραμα, σε μουσική διεύθυνση Στ. Βαλτετσιώτη, η τρίπρακτη οπερέτα του Σπ. Σαμάρα σε λιμπρέτο των Ν.Ι. Λάσκαρη και Π.Ι. Δημητρακόπουλου, «Η Πριγκίπισσα της Σάσωνος».

Η υπόθεση του έργου μπλέκεται (όσο και αν κάνει εντύπωση) προφητικά με τον … αμερικάνικο παράγοντα και περιληπτικά έχει ως εξής:

Η πριγκίπισσα Ντόλλυ, μια ιδιόρρυθμη πάμπλουτη Αμερικάνα, αγοράζει από τους Αλβανούς το νησί Σάσων και το μεταβάλλει σε ιδιόρρυθμο πριγκιπάτο. Όμως, παρά τις γενναιόδωρες προσφορές της, οι κάτοικοι δεν είναι ευχαριστημένοι γιατί η Κυβέρνησή της είναι μια σπείρα καταχραστών και ηλιθίων. Η πριγκίπισσα στέλνει τον Πρωθυπουργό, τον Αυλάρχη και τη Μεγάλη Κυρία επί των Τιμών να πληροφορηθούν μεταμφιεσμένοι την πραγματική γνώμη του λαού που είναι αρνητική. Φτάνει η πριγκίπισσα και μοιράζει λεφτά, μεταβάλλοντας τη γνώμη του λαού. Όμως στο πλήθος βρίσκονται δύο νέοι και ωραίοι Ηπειρώτες, που προκαλούν το ενδιαφέρον της ίδιας και της (“εξ απορρήτων” της) Μπέττυ. Πρόκειται για τον οπλαρχηγό Βάγγο και τον μπιστικό του Πέτρο. Ο Βάγγος είναι ερωτευμένος με την πριγκίπισσα και μόλις έμαθε ότι οι Αλβανοί ετοιμάζουν επίθεση εναντίον της, ήρθε με τα παλικάρια του να την υπερασπίσει. Μέσα από αλλεπάλληλα κωμικά και δραματικά επεισόδια, οι δύο εκκεντρικές κοπέλες ανταποκρίνονται στον έρωτα των δύο Ηπειρωτών και τους ακολουθούν στα βουνά της πατρίδας τους, παραιτούμενες απ’ την τύρβη της δημόσιας ζωής.

To … «χάππυ έντ» είναι σύνηθες βέβαια στις οπερέτες αλλά όχι και στην καθημερινή πραγματικότητα. Η ιστορία της Σάσωνος το επιβεβαιώνει.

Γιώργος Ζούμπος

Πηγές:

• Πετράτος Πέτρος, «Νήσος Σάσων: Από τα Εφτάνησα στην Αλβανία», Αιχμή φ.8, 16-5-1992

• Ράπτης Μιχάλης, «Επίτομη ιστορία του ελληνικού μελοδράματος και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής 1888-1988», Αθήνα, 1989

• «Συνταγματικά κείμενα των Ιονίων Νήσων», Επιμέλεια έκδοσης Αλίκη Δ. Νικηφόρου, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2008

www.corfutopia.gr

www.musipedia.gr

http://strategy-geopolitics.blogspot.com/2008/10/h.html

http://www.neb.gr/phpBB2/viewtopic.php?f=13&t=2008

• Διάφορες διαδικτυακές αναφορές στο λήμμα «Σάσων»

[ Όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ενημέρωση», 30/08/2009 ]

Σχόλια